“Nhón chân” vào làng báo quốc tế

Sứ mạng gắn kết Những người làm báo Tây ở ta Tại chi nhánh các hãng thông tấn nước ngoài ở Việt Nam, trên danh nghĩa chính thức, người Việt chỉ có thể nắm giữ vị trí trợ lý thông tin, chứ không được gọi là phóng viên hay nhà báo. Một trợ lý thông tin có nhiệm vụ vác máy thu thanh đi, ghi lại câu chuyện và… mang về cho “sếp” xử lý, chứ không được đặt câu hỏi, không được tự tiện đi phỏng vấn, thậm chí không được… chụp ảnh. Để tương trợ cho phóng viên chính của hãng, trợ lý thông báo còn phải chịu trách nhiệm đủ thứ “hầm bà lằng” khác nữa. Với lợi thế về tiếng nói tiếng mẹ đẻ, họ cũng chính là người gọi điện thoại liên lạc, đặt lịch phỏng vấn, thông ngôn, gỡ băng… Chuẩn bị cho các chuyến công tác, các trợ lý thông báo cũng là người liên quan với địa phương để xin phép, đặt vé, đặt khách sạn… Với những nhiệm vụ khôn xiết kĩ càng và đa dạng như vậy, các trợ lý thông tin ở các văn phòng báo chí nước ngoài tại Việt Nam được đồng nghiệp yêu mến mệnh danh là “fixer” - những người có Sứ mệnh gắn kết và tổ chức. Tất nhiên, để có thể “nhón chân” vào làng báo quốc tế ở Việt Nam, ngoại ngữ là yêu cầu tối quan yếu. Niềm ham mê làm báo và lòng nhiệt tình cũng sẽ là thế mạnh để người tuyển dụng chọn lọc. Nguyễn Phương Linh, tốt nghiệp ĐH Kinh tế Quốc dân, say mê nghề báo từ những ngày còn là sinh viên. Thời đó, Linh rất mê tập san Financial Times online. Trang báo điện tử này cho phép mỗi trương mục thư điện tử được đọc 8 bài báo miễn phí, và Linh đã lập… 6 địa chỉ thư điện tử để được đọc báo. Sau khi tốt nghiệp, Linh làm việc cho một tập san tiếng Anh của Bộ Tài chính. Khi tờ Financial Times đặt văn phòng tại Việt Nam và tuyển người, Linh là một trong những người đầu Tiên nộp đơn. Tuy nhiên, do còn quá trẻ, chưa có kinh nghiệm và những mối quan hệ cần thiết, Linh bị từ khước. Một thời gian sau, được biết rằng người được nhận vào trước đó đã nghỉ việc, Linh lại dạn dĩ nộp đơn lần nữa. Người phỏng vấn bị sự nồng nhiệt của Linh thuyết phục, và Linh đã làm việc tại Financial Times từ đó đến nay. Linh cho rằng không có nghề nào giúp ích nhiều cho sinh viên mới ra trường như nghề báo, bởi người làm báo có nhịp gặp và xúc tiếp với nhiều người; từ đó, các bạn trẻ có thể tự định hướng nghề nghiệp cho mình. Viết gì để hút bạn đọc nước ngoài? Đào Thu Hiền từng làm việc cho các hãng tin AP và Bloomberg. Tốt nghiệp ĐH Ngoại ngữ khoa Tiếng Anh, Hiền thi tuyển vào Vietnam News - Tờ báo tiếng Anh trước hết ở Việt Nam, sau đó được đi thực tập 3 tháng và được tuyển vào AP. Thời gian đó, rất ít người Việt làm cho báo nước ngoài, nên tuốt đều mới mẻ. Làm việc trong hãng AP được 3 năm, Hiền ấp ôm giấc mơ được làm phóng viên quốc tế. Các đồng nghiệp nước ngoài khuyên chị đi học báo chí tại ĐH Colombia tiếng tăm của Mỹ. Nộp đơn và được hài lòng, Hiền trở thành học viên người Việt trước hết của ĐH này kể từ sau năm 1975. Tốt nghiệp khóa học, chị làm việc tự do tại Bờ Biển Ngà và viết bài cho một số tập san nước ngoài. Một năm sau đó, Hiền nhận được vị trí làm việc toàn thời kì ở tờ Bloomberg - Canada, chịu nghĩa vụ mảng tin về ngân hàng, thị trường chứng khoán – một công việc đòi hỏi sự chuẩn xác và áp lực cao. Với Hiền, được làm việc ở phòng tin, với những đồng nghiệp giàu kinh nghiệm luôn sẵn lòng hướng dẫn, là một thử thách lớn, nhưng cũng là một sự trui rèn sạch cho người mới vào nghề báo. Để đưa một bản tin, hay một bài báo về Việt Nam có sức cuộn độc giả nước ngoài, hẳn nhiên tin, bài đó phải liên can đến tin tức thời sự, những sự kiện lớn, hoặc lần trước hết diễn ra tại Việt Nam. Thời gian gần đây, chủ đề biển Đông, việc lấy phiếu tín nhiệm các lãnh đạo cao cấp lần trước nhất trong lịch sử, hay thông báo về nợ xấu ngân hàng ở Việt Nam… là những tin “nóng” được độc giả quốc tế theo dõi. Những kiến thức chung về văn hóa, nghệ thuật, hay lịch sử cũng được độc giả nước ngoài chú ý. Chả hạn như bạn đọc ở Mỹ, Pháp rất quan hoài đến với những thông báo về hai cuộc chiến giữ nước của Việt Nam. Để tin, bài về Việt Nam được lên mặt báo, còn liên quan đến cách miêu tả của người làm báo trước người biên tập. Nếu một bài viết về hiện tượng giá vàng ở Việt Nam giảm, có nhẽ chẳng mấy độc giả nước ngoài quan hoài. Tuy nhiên, nếu người viết thêm những thông tin hấp dẫn như: “Giá vàng ở Việt Nam - một trong 4 nền kinh tế đang chuyển mình mạnh mẽ ở châu Á - xuống thấp nhất trong 2 năm vừa qua”, thì vững chắc bài viết sẽ “đầu xuôi đuôi lọt”. Mỗi hãng thông tấn – báo chí nước ngoài cũng có những mối quan hoài khác nhau về sự kiện ở Việt Nam. Các hãng tin như Reuter, AFP, Times… còn bán tin tưởng.# Cho toàn thế giới. Chính do vậy, có những thông tin đã quen thuộc với bạn đọc trong nước, nhưng vẫn lôi cuốn độc giả nước ngoài. Chị Đỗ Minh Thùy - Cựu trợ lý thông tin cho tập san Times tại Việt Nam - nhớ lại: Khi đưa thông tin về vấn đề ngộ độc cá nóc ở Việt Nam, chị nghĩ rằng thông báo này quá quen thuộc, chưa chắc đã được dùng. Điều bất thần là hôm sau, nhiều trợ lý thông tin các hãng thông tấn khác gọi điện cho chị và hỏi nguồn tin để đăng tải lại. Té ra, những số thông tin gây tò mò cũng rất được bạn đọc nước ngoài quan hoài. Bí quyết cho người làm báo tự do Một nhà báo tự do ở nước ngoài luôn giữ bên mình “vật bất ly thân”, đó là tập hồ sơ lưu trữ các bài viết của mình. Ngoài những kỹ năng quan trọng cho bất kỳ người viết nào như kỹ năng truyền đạt, kỹ năng phỏng vấn, một freelancer cần có khả năng tạo dựng mạng lưới(networking): bạn cần xác định ai là người nên giữ mối quan hệ, người nào có thể giúp mình mở mang hơn nữa các mối quan hệ sẵn có. Hãy kiến lập lòng tin với đối tác, chứng minh bằng chính khả năng của mình. Hãy đọc thật nhiều, thu thập càng nhiều thông báo càng tốt, kể cả các thông tin chuyên môn sâu nhưng có sự gần gũi với tờ báo; đọc từ các tác giả chuyên nghiệp. Đọc càng nhiều, kiến thức càng rộng, giúp bạn có cách nhìn đa chiều. Mặt khác, đến một thời khắc nào đó, bạn tự thu gọn giác độ đọc, và tự nhiên có khả năng chọn lọc thông tin cần thiết cũng như khả năng dạo những thông báo “tuyển”, thực sự cấp thiết cho người cầm bút. Kiều Trinh